Katarakt Nedir?

Halk dilinde perde veya aksu da denilen katarakt göz merceğinde oluşan bulanık yada kesif bölgelerdir. Göz merceği irisin ve gözbebeğinin arkasındadır. Görevi, gözün arka bölümünün iç yüzünü kaplayan ve ışığa duyarlı olan retina üzerinde görüntü oluşumunu sağlamaktır.

Mercek bulanıklaşmaya başlarsa ışınların geçişi engelleneceğinden görüş bozulabilir.

Katarakt Neden Oluşur?

- Katarakt genellikle yaşa bağlı oluşur.
- Katarakt yeni doğan bebeklerde, çeşitli metabolizma hastalıklarıyla beraber görülebilir.
- Göze gelen darbeler sonucu oluşabilir.
- Diyabet hastalarında oluşabilir.
- Göz içi iltihapları sonrasında oluşabilir.
- Uzun süreli kortizon kullanımı sonrasında oluşabilir.

Genellikle yaşlanmanın etkisiyle katarakt oluşumuna rastlanır.

Yaşlanan insanlarda kırışıklıklar ve saçtaki beyazlamalar gibi kataraktla da karşılaşılır. Bunun dışındaki nedenleri ise travmalardan sonra, aşırı X ışını ya da güneş ışığına maruz kalınması, sigara kullanımı, genetik faktörler, gözdeki yaralar, doğuştan gelen hastalıklardır.

Kataraktın en önemli nedeni yaşlılıktır. Yaşlılık dışında, travma, diğer bazı göz cerrahileri sonrası, bazı ilaçlar ve diabet katarakta yol açtığı gibi uveit, göz tansiyonu gibi göz hastalıklarında da ikincil olarak gelişebilir. C vitamini eksikliği ve ultraviole ışınlarına maruz kalmak gibi etkenlerde katarakt gelişimini hızlandırır.

Bebeklik ve çocukluk çağında da katarakt görülebilir. Doğumsal kataraktlarda en önemli etken annenin hamilelikte geçirdiği kızamıkçık gibi enfeksiyonlardır.

Kataraktın belirtileri;

Katarakt ;

- Görmede yavaş yavaş azalma
- Işığa hassasiyet (göz kamaşması)
- Çift görme
- Okuma zorluğu
- Gece görüşünde bozulma
- Renklerde soluklaşma veya sararma
- Gözlük numaralarının sık değişmesi

Katarakt, ilaçla veya gözlükle tedavi edilebilen bir rahatsızlık değildir. Kataraktın ilerlemesini durdurabilecek etkili bir yöntem yoktur ve oluşmuş bir kataraktın tek tedavisi ameliyattır.

Modern tekniklerin gelişimi ile günümüzde katarakt operasyonları iğnesiz, narkozsuz, ağrısız yapılarak hasta aynı gün evine dönmektedir. Katarakt ameliyatında dikkat edilmesi gereken bazı önemli unsurlar vardır. Hekimin tecrübesi ve göz içine konulan merceğin kalitesi, ameliyatın başarısını doğrudan etkiler.

Kalitesiz merceklerle yapılan bir ameliyat sonrasında gözde enfeksiyon ve farklı komplikasyonlar gelişebilir. Bu durum kısa bir süre sonra hastanın ikinci kez katarakt olma riskini de beraberinde getirir. Bu da hasta için ayrı bir ameliyat riski ve mi külfet anlamına gelir.

Konjenital (Doğumsal ) Katarakt Nedir?

Konjenital katarakt, doğumdan itibaren görülen lensin tek veya çift taraflı olarak saydamlığını kaybetmesi ve opaklaşmasıdır. Doğuştan olan kataraktlar, annenin gebelik sırasında geçirdiği enfeksiyonlara, kullanılan ilaçlara bağlı olarak ortaya çıkabildiği gibi hiçbir nedene bağlı olmadan da meydana gelebilmektedir.

Bir göz bebeğinin diğerinden farklı renkte ( beyaz ) olması veya gözde kayma ( şaşılık ) konjenital kataraktın belirtisi olabilir. Bebeklerde bu belirtiler görüldüğü zaman hiç zaman kaybetmeden göz uzmanına müracaat edilmelidir. Doğumsal katarakt, görmeyi engelliyor ve özellikle tek taraflı ise teşhis edilir edilmez ameliyat edilmelidir. Ameliyat zamanı konusunda göz uzmanı detaylı muayeneden sonra karar verir. Konjenital kataraktlı gözde en önemli sorun göz tembelliği ( ambliyopi ) dir. Göz tembelliğini yenebilmek için ameliyat, göz doktorunun önerisi doğrultusunda mümkün olan en erken zamanda yapılmalıdır.

Doğumsal katarakt tedavisi FAKO yöntemiyle yapılmakta ve yaşı uygunsa göz içine katlanabilir mercek yerleştirilmektedir. Doğumsal kataraktın tedavisinde en önemli bölüm ameliyattan sonra yapılacak olan göz tembelliği ile mücadele bölümüdür. Bu bölümde aile hekim işbirliği çok önemlidir. Eğer bu işbirliği yapılamazsa erken yapılan ameliyatın hiçbir faydası olmaz.

Doğumsal katarakt ameliyatı sonrası çocuk, yapılan ameliyatta mercek konulup konulmamasına bağlı olarak gözlük ve kontakt lens kullanabilir.

Katarakt'ta erken tedavi önemli midir?

Katarakt belli bir evreye ulaştığında ve hastanın görmesini rahatsız edici düzeyde engellediği zaman ameliyat edilmelidir. Bazen şeker hastaları gibi göz dibinin net olarak izlenmesi gerektiği durumlarda, bazen de göz tansiyonu ile birlikte Katarakt'ın olduğu durumlarda ameliyata daha erken evrelerde karar verilebilir.

Çok beklemiş olan, geç kalmış katarakt olgularında kataraktlı lens çok sertleşir ve operasyon biraz daha uzun sürebilir. Katarakt çok ilerlediği zaman gözde kalıcı hasar meydana gelme ihtimali vardır ki bunlar arasında glokom, lensin göziçine düşmesi ya da yer değiştirmesi, üveit gibi hastalıklar yer almaktadır. Bu durumda hastanın yakınması olmasa da ameliyat şarttır. Artık bu dönemde katarakt ameliyatı uygulanmasında görme artışı ile birlikte esas hedef, gözün fazla kalıcı zarar görmesini engellemektir.

Katarakt Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kataraktın tek tedavi yöntemi ameliyattır. Ancak ne zaman ameliyat gereklidir sorusunun cevabı ameliyatta kullanılan tekniğe bağlıdır. Merkezimizde dünyada geliştirilen son yöntem olan FAKO (Fakoemülsifikasyon) tekniği ile katarakt ameliyatları yapılmaktadır. Bu yöntemde ameliyat için kataraktın olgunlaşmasını beklemeye gerek olmadığından hasta uzun bir müddet az görerek yasamak zorunda değildir.

Kural olarak görmeniz 20/40 ise bunun günlük yaşamınıza önemli etkisi vardır. Bu etki her kişide farklı olabilir. Pilot olan birisinde operasyona daha erken dönemlerde ihtiyaç olabilirken diğer meslek gruplarında daha geç dönemde ameliyat gereksinim haline gelebilir. Güvenlik göz önüne alındığında katarakt tedavi edilmez ise insanı sınırlayan bir faktör olabilir. Yol işaretlerinde, trafik işaretlerinde, gece yolculuğunda, merdivenlerde, kişileri tanımada, ilaç etiketini okumada, çek yazmada, belge imzalamada sorunlar yaşayabilirsiniz.

Ameliyat hangi yöntemle yapılıyor?

Fakoemülsifikasyon yöntemi ile (halk arasında lazer olarak biliniyor), iğnesiz (damla ile uyuşturularak) ve dikişsiz yapılıyor, göz içine lens ( mercek) yerleştiriliyor.

Katarakt Ameliyatı Ne Zaman Yapılmalıdır?

Görme bulanıklığı hastanın günlük işlerini aksatacak seviyede ( okuma güçlüğü, televizyon izleme güçlüğü, araba kullanmada zorluk) ise katarakt ameliyatı yapılabilir. Ameliyat olmak için kataraktın olgunlaşmasını beklemeye gerek yoktur. Ameliyat kararı hastanın ihtiyaçlarına göre göz hastalıkları uzmanı tarafından belirlenir.

Ameliyat Sonrası Gözlük Kullanılır mı?

Ameliyat öncesinde göze takılan mercek numarası hesaplanarak, hastanın ameliyattan sonra uzağı gözlüksüz olarak görmesi sağlanmaya çalışılır. Hastaların genellikle ameliyattan sonra uzak için daha düşük numaralı olmak üzere, hem yakın hem de uzak için gözlük kullanmaları gerekebilir. Ameliyat sonrası gözlük sıklıkla ameliyatın birinci ayı dolduğu zaman verilir. Eğer gözlük daha erken verilirse gözlük numarasında zamanla değişiklik olur.

Ameliyat Sonrası İlaç Kullanımı:

Ameliyat sonrası yaklaşık 3-4 hafta süre ile kortizonlu ve antibiyotikli damlalar günde 4-5 defa olmak üzere kullanılır. Ameliyat sonrası kontroller 1. gün 1. hafta ve 1.ayda ( gözlük muayenesi ) yapılır.

Ameliyatın başarı oranı

Katarakt ameliyatları büyük bir güvenle uygulanabilir. Genelde görmede artış olur ve ameliyat öncesi yapamadığınız pek çok şeyi yapabilir hale gelirsiniz. Ancak, her tıbbi tedavide olduğu gibi katarakt ameliyatında da bazı istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir. Olabilecek istenmeyen durumlar; kanama, enfeksiyon, glokom, korneada bulanıklaşma, retina merkezinde şişme, retinada yırtık, görme keskinliğinde düşüş ve çok az bir ihtimalle göz kaybı olabilir. Bu durumlarla oldukça nadir karşılaşılmaktadır

Katarakt ameliyatı başarıyla uygulandıktan sonra görüşün artmaması gözün başka hastalıklarından kaynaklanabilir. Bu hastalıklardan bir tanesi makula dejenerasyonu (görme merkezindeki bozukluk)dur. Katarakt operasyonu öncesinde, katarakttan dolayı makula yeterince görülemeyebilir ve tanısı önceden konulamayabilir.

Katarakt ameliyatı öncesinde mevcut olan bazı hastalıklar (glokom ve diyabet gibi) ameliyat sonrasında görmeyi sınırlayabilir. Ameliyat sonrasında ancak belli bir sınır değere kadar görme artabilir. Şunu unutmamak gerekir ki katarakt, başarı oranı çok yüksek bir ameliyattır.

Ameliyat gerçekleştikten sonra gözlük ihtiyacı hissetmeniz mümkündür. Çünkü Katarakt ameliyatından sonra, ışık saydam tabakadan (kornea) geçtikten sonra suni mercekten geçerek ağ tabakaya (retinaya) ulaşır. İyi bir görme için ışığın ağ tabakaya odaklanması gerekir eğer gözünüz bunu yapamıyorsa gözlüğe ihtiyaç duyabilirsiniz.

Genç lensler yakına bakarken şekil değiştirirken gözünüze yerleştirilen lens bunu yapamaz. Uzaktaki cisimleri görmede keskinlik olurken yakını görmede gözlüğe ihtiyaç duyabilirsiniz.

İyileşme

Hastanemizde uygulanan Fako yöntemiyle katarakt hastalarımızın iyleşme süreleri çok kısalmıştır. Hastalarımızın büyük çoğunluğu, ameliyatın hemen ertesinde görmelerinde artış fark etmekte nihayi görüşe ise, eski yöntemelerden çok daha kısa sürede ulaşılmaktadır.

Ameliyat ne kadar sürüyor?

Ameliyat süresi kataraktın yoğunluğuna ve tipine göre değişmekle birlikte ortalama 15-30 dk sürmektedir. Ancak ameliyat öncesi göz hazırlığı ve ameliyat sonrası dinlenme süreleri dahil olmak üzere 2-3 saati hastanemizde geçirmeniz gerekmektedir.

Ameliyattan önce hastanede hangi işlemler yapılacak?

Ameliyat günü siz verilen saatte hastanemize başvurduğunuzda görevli hemşire sizi bilgilendirecek, damlalarınızı koyacak, tansiyonunuzu ölçecek ve emniyet için damar yolu açacaktır. Anestezi doktorumuz gerekirse sizi tekrar muayene edecektir.

Ameliyatta ve sonrasında acı, ağrı duyacak mıyım?

Ameliyat esnasında ve sonrasında ağrı hissedilmemektedir.

Ameliyat sonrasında hastanede kalmam gerekiyor mu?

Ameliyat sonrasında hastanede kalmanız gerekmiyor, ertesi gün sabah kontrole gelmeniz gerekiyor.

Ameliyat sonrası yakın ve ya uzak görmemden hangisi netleşecek, ne zaman netleşecek, gözlük kullanmam gerekecek mi?

Ameliyat öncesinde hassas metotlarla mercek numarası tayin edildiğinden hastaların büyük bir çoğunluğu uzak için gözlük ihtiyacı duymayacaklardır. Ameliyattan 1-3 hafta sonra doktorunuz gerekli görürse gözlük verecektir. Ancak gözlük numaraları ameliyattan 1.5 - 2 ay sonra sabitleşmektedir. Bu süreden sonra gerekli görürseniz gözlüklerinizin tekrar ayarlanması için randevu alarak muayene olabilirsiniz.

Kontrolleri kim yapacak ve ne kadar sürecek?

Kontrolleriniz doktorunuz tarafından ameliyat sonrası 1.gün ve 5-7. gün gün yapılacak, uzak ve yakın gözlükleriniz ayarlanarak kontrolleriniz tamamlanacaktır.

İlaçları ne kadar süre kullanacağım?

Genellikle 20 gün süreyle ameliyat olan göze damla verilir.

Ameliyattan ne kadar süre sonra banyo yapabilirim?

Ameliyattan 5 gün sonra duş yapabilirsiniz ancak gözünüzü ovuşturmamaya özen gösteriniz. Damlalarınız bittikten sonra normal yaşantınıza dönebilirsiniz.

Ameliyattan ne kadar süre sonra araç kullanabilirim ?

Kendinizi ne zaman bu konuda rahat hissediyorsanız o zaman araba kullanabilirsiniz.

Ameliyattan ne kadar süre sonra namaz kılabilirim?

1 hafta sonra namaz kılmaya başlayabilirsiniz.

Ameliyattan ne kadar süre sonra içki ve sigara içebilirim ?

Ertesi günden itibaren normal yaşantınıza dönebilirsiniz. Sigara içmemeniz önerilir.

Ameliyattan ne kadar süre sonra seyahat edebilirim?

Ertesi gün- zorunlu ise.

Ameliyattan sonra yapmam gereken bir diyet var mı? Ne zaman yemek yiyebilirim?

Belirli bir diyet yok. Bir - iki saat dinlendikten sonra yemek yiyebilirsiniz.

Ameliyat sonrası gece yatmam gereken özel bir pozisyon var mı?

Ameliyatlı gözünüzün tarafına yatmamaya dikkat ediniz.

Ameliyat sonrası dikkat etmem gereken şeyler var mı?

Ağır kaldırmayınız, tozlu ortamlara girmeyiniz, gözünüzü gelebilecek darbelerden koruyunuz, tokalaşma ve öpüşmeden kaçınınız. Her damladan önce ellerinizi yıkayıp ve damlalığın ucunu kirpiklere, kapaklara değdirmeyiniz.

Eski yönteme göre getirisi hızlı ve daha güvenli iyileşme olanağı sunmasıdır.

Göz içi merceklerin önemi

Göz içine konulan merceğin kalitesi ve cinsi hastaların ameliyat sonrası göz sağlıklarını ve görme niceliklerini belirlerleyen önemli bir etkendir. Katarakt ameliyatlarında göz içine yerleştirilen lensin ultraviyolenin zararlı ışınlarından koruyan özellikle olanları da kullanılmalıdır.

Hastalatımızın her mesafede (yakın,orta, uzak) rahat görmesini sağlayan çok odaklı (multifokal) özellikteki göz içi lensi, hastalarımız arzu ederse ameliyat sırasında göz içine yerleştirilebilir. Bu sayede hastalarımızın yakın gözlük sorunu giderilebilir.

Göze Takılan Merceklerin Özelliği Ne Olmalıdır?

Göze takılan mercekler ömür boyu gözde kalır. Bu yüzden merceklerin gözle uyumluluğu üst düzeyde olmalıdır. Mercekler, ameliyat sırasında yerinde bırakılan lensin arka kapsülünün opaklaşmasını engelleme özelliğinde olmalıdır.

Katarakt Tekrar Oluşur Mu?

Kataraktın tekrar oluşması söz konusu değildir. Halk arasında kataraktın tekrar oluşması olarak bilinen durum, göze takılan merceğe destek olarak yerinde bırakılan lensin arka kapsülünün saydamlığını kaybetmesidir. Arka kapsül saydamlağını kaybederse, YAG laserle birkaç dakikada tedavi edilebilir.

Fako ameliyatı ne demektir?

Fako ameliyatı, ameliyat özel bir cihaz yardımı ile yapılmaktadır. Göze küçük bir tünel açılarak, işitme sınırının ötesinde ses dalgaları (ultrasonic) oluşturan cihazın ucu göz içine sokulur. Katarakt'lı mercek yerinde, parçalanarak emilir. Çıkarılan merceğin yerine, görme fonksiyonunu yerine getirecek kalıcı suni bir mercek (göz içi lensi) yerleştirilir. Ameliyat yaklaşık 15-20 dakika sürer.

FAKO'lu kataraktın aşamaları

FAKO'lu katarakt cerrahisinde, özel durumlar dışında, genel veya lokal anestezi yoktur. Hasta ameliyata sadece gözü uyuşturan damlalar koyularak hazırlanır. 4-5 kez koyulan bu damlalardan sonra ameliyat başlayabilir.

1. Aşama :

Hastanın gözüne 4-5 kez yüzeyi uyuşturan damla koyulur. Gözün şeffaf kısmı olan kornea ile beyaz bölümünü oluşturan skleranın birleştiği bölge katarakt ameliyatında ilk kesinin yapıldığı yerdir. Yaklaşık 3 mm'lik özel bir kesi ile gözün içine ulaşılır.

Bu kesi yerinden gözün içine göz dokularını koruma özelliğine sahip jöle kıvamında bir me doldurulur. Bu me gözün içinde emniyetli çalışma olanağı sağlar. Gözün renkli kısmı olan irisin arkasında gözün merceği (lensi) bulunur (kesifleşince katarakt diye adlandırılan doku). Katarakt bir zar içinde bulunur. Kistotom aleti yardımıyla kataraktın zarının ön yüzünde yuvarlak bir pencere açılır.

2. Aşama :

Ortasında pencere açılan bu zar kataraktın çekirdeği (nükleus) ve kabuğundan (korteks) sıvı kullanılarak ayrılır. Özel bir enjektör ile zarın yan yüzlerinden arkaya verilen sıvı zarı diğer bölümlerden ayırır. Böylece katarakt kendi zarının içinde serbest bir hale gelmiş olur.

3. Aşama :

Kataraktın temizlenme işlemi başlar. İşlem sırasında kısaca FAKO denilen bir alet kullanılır. Bu alet ultrasonik güç yani ses dalgası gücünü kullanır. 2.7 mm'lik çapı olan bu alet kataraktı hem parçalar, hem bu parçaları içine emer, hem de boşalan bölgeyi doğala yakın bir sıvı ile doldurur.

4. Aşama :

Sert kataraktlarda ikinci bir alet yardımıyla çekirdeği kırma işlemi yapılır. Sert katarakt daha küçük parçalara kırılarak daha kolay temizlenmesi sağlanmış olur.

5. Aşama :

Kataraktın büyük parçası olan çekirdek temizlendikten sonra korteksin temizlenmesi işlemi yapılır. Bu doku zarın iç yüzeyine yapışık olan bir tür iç kabuktur. Kataraktın doğal zarının boş temiz bir torba haline gelmesi sağlanmış olur.

6. Aşama :

Gözün içi katarakttan temizlenmiştir. Emniyetli bir çalışma için yeniden jöle me ile doldurulur. Bu me kataraktın boşalttığı zarının içini doldurur.

7. Aşama :

Sıra suni göz içi lensini, çıkarılmış olan doğal lensin (katarakt) yerine yerleştirmeye gelmiştir. Özel bir meden yapılmış olan bu suni lens yumuşak olduğu için katlanabilmektedir. Suni lens, özel sistemlerle katlanarak 3 mm olarak hazırlanmış olan kesiden gözün içine sokulur ve daha sonrada doğal lensin zarının içine yerleştirilir. Ameliyat dikiş atılmadan tamamlanır.

FAKO'lu katarakt ameliyatının hastaya avantajı nedir?

FAKO ile katarakt ameliyatı hastaya şu avantajları sunuyor :

15-20 dakika sürer, özel bir mikroskopla yapılır ve bu esnada hastalar herhangi bir şey hissetmez.
3.5 mm gibi son derece küçük bir kesi aralığından yapılır, yani gözün bütünlüğü bozulmaz.
Ameliyat sonrası görme klasik cerrahiye göre çok daha net olur.
Operasyon sonrası daha hızlı iyileşme sağlanır.

Çocuklarda Katarakt Görülür Mü?

Doğuştan kataraktlı bebeklerde eğer katarakt, göz bebeğini tümüyle kaplayacak kadar ileri ise hiç zaman geçirmeden hemen ameliyat edilmelidir. Zamanında ameliyat edilseler de görme tembelliği oluşmaktadır. Tek taraflı kataraktlarda daha ağır göz tembelliği görülür.

2-3 yaş altındaki bebek kataraktlarında, göz henüz gelişimini tamamlanmadığından göz içi lens implantasyonu yapılmamaktadır. Bu nedenle, katarakt ameliyatı yapılan bebeklerde 2-3 yaşına kadar eğer tek taraflı ise kontak lens takarak, çift taraflı ise gözlük takarak görme tembelliği engellenmeye çalışılır.

Katarakt neden Afrika’da çok yaygın görülüyor?

Afrika’da sıcak hava, beslenme ve iklim koşulları sebebiyle pek çok insan genç yaşta katarakt olarak görme yeteneğini yitirmektedir. Göz doktorlarının ve tedavi imkânlarının yetersizliği de buna eklenince özellikle kırsal kesimlerde birçok hasta, ameliyat olamadan karanlığa mahkûm yaşamaktadır.

• 1,05 milyar nüfuslu Afrika’nın %1’i âmâdır.
• Afrika genelindeki 10 milyon âmânın yarısı katarakt hastasıdır.
• Afrika’da katarakt hastası olan her 2.000 kişiden ancak biri tedavi olabilmektedir. Bazı Afrika ülkelerinde bu rakam daha da düşmektedir.
• Dünyada 18 milyon kişi katarakt hastasıdır ve katarakt hastalarının büyük bir çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır.